Nie każdy o tym wie, ale problemy ze zdrowiem zaczynają się w jamie ustnej. Stan naszego uzębienia świadczy o problemach w naszym oragnizmie. Dlatego zawsze trzeba dbać o zęby, aby nie dopuścić do rozwoju stanów zapalnych. Lekarz ortodonta Rafał Zalasiński z Centrum Stomatologii Integralnej „Dentaria”, mówi nam jak to jest, że właśnie zęby są „zapalnikiem” chorobowym.
Skąd się biorą „dziury w zębach” ?
Próchnica zębów jest jedną z najbardziej rozpowszechnionych chorób na świecie. Próchnica rozpoczyna się na skutek rozpuszczenia substancji mineralnych zawartych w szkliwie zęba przez kwasy wytwarzane przez bakterie. Kwasy te tworzą się z rozkładu cukrów zawartych w pożywieniu. Na rozwój próchnicy ma wpływ współistnienie następujących czynników:
Obecność w jamie ustnej bakterii rozkładających cukry na kwasy, obecność cukrów (węglowodanów) dostarczanych wraz z pożywieniem, osobnicza wrażliwość, czyli podatność zęba na odwapnienie, czas i częstość oddziaływania powyższych czynników.
Bakterie o największej aktywności próchnicotwórczej to paciorkowce, na czele z bakterią o wdzięcznej nazwie – Streptococcus mutans. Już 5 minut po, nawet najdokładniejszym, czyszczeniu zębów na ich powierzchniach odkłada się, początkowo, bezbakteryjna błonka z substancji (glikoprotein) zawartych w ślinie. Po kilku godzinach błonka staje się tzw. płytką nazębną zasiedlaną przez bakterie. Jednak same bakterie nie są wstanie wywołać próchnicy. Niezbędny jest także substrat węglowodanowy w postaci cukrów prostych np. sacharozy zawartej w słodkich pokarmach i napojach.
„Podatność zęba na odwapnienie zależy od stopnia mineralizacji twardych tkanek zęba”
Struktura tych tkanek kształtuje się od pierwszych tygodni życia płodowego, kiedy to formują się zawiązki zębów mlecznych, aż do wieku dorosłego, kiedy to kończy się rozwój korzeni zębów mądrości. Tak więc wpływ na podatność zęba na próchnicę ma już dieta kobiety ciężarnej, matki karmiącej, a następnie samego dziecka. Aby zęby były bardziej odporne na próchnicę należy ograniczyć spożycie cukrów i uwzględnić w diecie pokarmy zawierające pełnowartościowe białka, sole mineralne (głównie wapń, fosfor, magnez, żelazo), a także witaminy (A, gr. wit. B,C, D, K2-MK7) oraz pierwiastki śladowe ( molibden, cyrkon, selen, wanad). Ograniczone z konieczności spożycie cukru przez pokolenie z okresu II wojny światowej spowodowało wyraźną redukcję próchnicy u osób z tego pokolenia.
Wpływ na budowę twardych tkanek zębów, a tym samym większą podatność na próchnicę może mieć stosowanie niektórych leków np.: antybiotyków w okresie formowania się zawiązków zębów. Niewątpliwie negatywny wpływ ma nikotyna i alkohol używane przez kobietę w ciąży, czy matkę karmiącą. Niepełnowartościowe twarde tkanki zęba tworzą się w przypadku niedoborów witaminowych szczególnie witamin: A (akseroftolu), C (kwasu askorbinowego), D3 (cholekalcyferolu). Niedobór witaminy A w trakcie formowania się zawiązków zębów może prowadzić do nieprawidłowej budowy szkliwa. Niedobór witaminy C powoduje nieprawidłową budowę zębiny. Niedobór witaminy D zaburza wchłanianie wapnia i fosforanów z przewodu pokarmowego i powoduje zaburzenia mineralizacji kości. W konsekwencji może to prowadzić do wad postawy i wad zgryzu.
„Wady zgryzu mogą pojawić się także w wyniku innych chorób lub nieprawidłowych funkcji. Na przykład w wyniku zwężenia łuków zębowych spowodowanych oddychaniem przez usta z powodu przerośniętych migdałków, skrzywionej przegrody nosowej, nieprawidłowego układania języka podczas połykania itp.”
Stłoczenia zębów niezależnie od pochodzenia stwarzają warunki do zalegania pokarmu. co sprzyja powstawaniu próchnicy. W przypadku prawidłowej struktury twardych tkanek zębów ubytki tworzą się w pierwszej kolejności tam gdzie płytka nazębna, pokarm mają kontakt z powierzchnią zęba najdłużej tj. we wszelkiego typu zakamarkach, miejscach trudnodostępnych dla oczyszczania. Są to głównie powierzchnie styczne zębów szczególnie stłoczonych, bruzdy zębów trzonowych oraz malutkie otwory anatomiczne na powierzchni policzkowej zębów trzonowych dolnych i na powierzchni podniebiennej drugich siekaczy górnych (są to tzw. otwory ślepe), niecałkowicie wyrżnięte, zatrzymane zęby mądrości, częściowo przykryte dziąsłem. Miejscami sprzyjającymi do kolonizacji bakterii mogą być także szorstkie, chropowate powierzchnie wypełnień lub uzupełnień protetycznych., nieprawidłowo wykonane, nawisające (odstające od zęba) wypełnienia. Najrzadziej próchnica rozpoczyna się na guzkach zębów bocznych, czy krawędziach siecznych zębów przednich.
Ślina i jej składniki mają znamienny wpływ na ochronę przed próchnicą. Zwiększone wydzielanie śliny powoduje szybsze usuwanie węglowodanów zawartych w pożywieniu, a dzięki jej właściwościom buforowym – neutralizuje kwasy powstające w wyniku rozkładu węglowodanów przez bakterie płytki nazębnej. Ślina w swoim składzie ma także liczne substancje bakteriobójcze: enzymy i immunoglobuliny. Ślina wydzielana w małych ilościach jest lepka, z dużą ilością glikoprotein, co sprzyja przyczepianiu się bakterii na zębach. Dorośli są szczególnie narażeni na ubytki, jeżeli występuje u nich suchość w jamie ustnej — choroba spowodowana niedostatecznym wydzielaniem śliny. Suchość w jamie ustnej może być spowodowana innymi chorobami np. cukrzycą, stosowanymi lekami, radioterapią i chemioterapią.
„Główną i podstawową jednak przyczyną powstawania ubytków w zębach jest nieprawidłowa lub niedostateczna higiena jamy ustnej i nieprawidłowe nawyki żywieniowe”
W miejscu ataku kwasów na szkliwo powstają odwapnienia czyli kredowo białe plamki. Tkanka szkliwa staje się bardziej porowata w związku z czym jeszcze bardziej podatna na osiedlanie się tam bakterii. Jeżeli proces ten trwa nadal, czyli ma charakter przewlekły, rozpadowi ulegają głębsze części tkanki zęba. W tych miejscach bardzo często odkładają się barwniki dzięki którym miejsca odwapnień przybierają brunatną barwę. Po dotarciu do granicy szkliwno-zębinowej próchnica rozprzestrzenia się głównie w zębinie podminowując szkliwo co powoduje jego pękanie i odłupywanie. Ujawnia się wówczas ubytek szkliwa – „dziura”.
Aby zapobiec powstaniu próchnicy należy myć zęby co najmniej dwa, trzy razy dziennie, najlepiej po każdym posiłku; nie jeść i nie pić przed snem po wieczornej toalecie jamy ustnej (chyba że wodę), używać nici dentystycznych przynajmniej raz dziennie, zmieniać szczoteczkę do zębów co dwa miesiące, chodzić na wizyty kontrolne do stomatologa co pół roku, ograniczyć słodycze i inne przekąski, nie podjadać pomiędzy głównymi posiłkami. Oczywiście osoba, która ma większą podatność zęba na tę chorobę będzie musiała o wiele więcej włożyć wysiłku w profilaktykę. W takiej sytuacji ważna jest rozmowa z lekarzem dentystą, który określi ryzyko próchnicy, zaproponuje, jeśli będzie taka konieczność dodatkowe środki do utrzymywania higieny (szczoteczki międzyzębowe, odpowiednie płukanki, szczoteczki elektryczne, irygatory) bądź też zleci zmodyfikowanie diety.
Odpowiednia dieta oraz prawidłowa higiena jamy ustnej zapobiegnie wielu przykrym powikłaniom próchnicy jak: zapalenie miazgi zęba, ziarniniaki, ropnie, torbiele, zapalenia kości oraz i zmniejszy ryzyko powstania chorób odogniskowych typu: choroba reumatyczna, zapalenie wsierdzia i mięśnia sercowego, kłębuszkowe zapalenie nerek, zapalenie żył, zapalenie tęczówki, itd. itp.