Według najnowszych wytycznych badanie w celu rozpoznania stanu przedcukrzycowego czy cukrzycy, należy wykonać u wszystkich osób po 45. roku życia. A w przypadku nadwagi czy otyłości, które wylicza się na podstawie BMI, nawet przed 45. rokiem życia.
Dr Aneta Nawrot: Czy to oznacza, że coraz więcej osób i to coraz młodszych zapada na tę podstępną i nieuleczalną chorobę?
Dr n. med. Ewa Mazur: Niestety tak. Dlatego im szybciej się przebadamy i zdiagnozujemy tym szybciej możemy wdrożyć odpowiednie leczenie.
To znaczy?
- Zacznijmy od początku. Cukrzyca to bardzo powszechna choroba charakteryzująca się podwyższonym stężeniem cukru we krwi. Zaliczana jest do cywilizacyjnych chorób metabolicznych. Związana jest z nieprawidłowym wydzielaniem i/lub działaniem insuliny. Szacuje się, że w Polsce jest niemal 3 mln osób z już rozpoznaną cukrzycą oraz prawie 2 miliony osób niezdiagnozowanych.
Wyróżniamy 4 podstawowe typy cukrzycy:
- Cukrzyca typu 1, która dotyka najczęściej dzieci i osoby młode.
- Cukrzyca typu 2, najbardziej powszechna, związana z nadwagą i otyłością.
- Cukrzyca ciążowa dotykająca tylko kobiety w ciąży i cukrzyca wtórna, związana np. z chorobami trzustki.
Przyczyną cukrzycy typu 1 jest zniszczenie komórek beta występujących w trzustce, związane najczęściej z procesem autoimmunologicznym, czyli „niszczeniem” własnych organów przez sam organizm. Przyczyna tego zjawiska nie jest do końca poznana. Jedynym leczeniem cukrzycy typu 1 jest intensywna insulinoterapia, polegająca na wielokrotnych wstrzyknięciach insuliny.
Najczęściej występującą postacią cukrzycy jest cukrzyca typu 2. Dotyczy ona 80% przypadków wszystkich zachorowań.
Co nas powinno zaniepokoić?
- Objawy, które mogą wskazywać na hiperglikemię, czyli podwyższony poziom cukru we krwi, to: wielomocz, czyli znacznie większe niż normalnie oddawanie moczu, wzmożone pragnienie lub uczucie ciągłej suchości w jamie ustnej spadek wagi ciała, bez zastosowania diety czy wysiłku fizycznego i inne: jak np. osłabienie, senność, problemy skórne. Gdy pojawią się wyżej wymienione objawy, należy udać się do lekarza diabetologa, który skieruje pacjenta na badania krwi i moczu.
A jak rozpoznać chorobę lub stan przed chorobą?
- Podstawowym badaniem w kierunku cukrzycy jest stężenie glukozy we krwi na czczo, stężenie hemoglobiny glikowanej i/lub wykonanie doustnego obciążenia glukozą czyli tzw. krzywa cukrowa (OGTT).
To ostatnie badanie to polega na pobraniu próbki krwi na czczo, tzn. 8-12 godz. bez jedzenia i picia, po lekkiej kolacji. W dzień badania można jedynie pić niewielkie ilości czystej wody. Następnie należy wypić specjalnie przygotowany w laboratorium płyn, który zawiera 75 gramów glukozy, a następnie przez 2 godziny należy siedzieć w laboratorium i oczekiwać na pobranie kolejnej próbki krwi. Bardzo ważne jest, żeby przez te 2 godziny siedzieć na krześle w laboratorium, nie chodzić po korytarzu czy nie wychodzić z laboratorium bo to mogłoby spowodować fałszywie ujemne zaniżenie glukozy we krwi. Po otrzymaniu wyniku należy udać się do lekarza, który na postawie glikemii na czczo i po 2 godzinach od wypicia glukozy zinterpretuje wynik i postawi odpowiednie rozpoznanie.
Czyli…
… w dużym uproszczeniu jeżeli wynik glukozy 120 minut po wypiciu glukozy jest poniżej 140 mg% to jest to prawidłowy wynik, natomiast jeżeli jest powyżej 200 mg% mamy podstawy do rozpoznania cukrzycy.
Osoby otyłe z nadwagą bardziej są narażone na zachorowanie na cukrzycę. Tak podają statystyki.
– To prawda. Cukrzyca to bardzo podstępna choroba cukrzyca nie boli. Spowodowana jest ona upośledzeniem wydzielania insuliny w przypadku zmniejszenia wrażliwości tkanek na insulinę, czyli insulinooporność, która zwykle towarzyszy nadwadze i otyłości. Ażeby obliczyć swoje BMI, czyli body mass indeks, należy podzielić wagę ciała wyrażoną w kilogramach przez wzrost podniesiony do kwadratu, wyrażony w metrach lub skorzystać z gotowego kalkulatora. Uzyskany wynik należy porównać z zakresami wartości BMI. Klasyfikacja dla osób dorosłych przedstawia się następująco:
- Niedowaga – BMI poniżej 18,5.
- Właściwa masa ciała – BMI od 18,5 do 24,9.
- Nadwaga – BMI od 25 do 29,9.
- Otyłość – BMI powyżej 30.
Kiedy i jak należy rozpocząć leczenie?
– W pierwszym etapie leczenia cukrzycy, należy wprowadzić regularny co 2-3 dni wysiłek fizyczny, najlepiej codzienny oraz wdrożyć dietę z ograniczeniem węglowodanów. Jeżeli pacjent nie wie, których produktów ma się wystrzegać, a które ograniczać, najlepiej udać się po poradę do dietetyka. Dietetyk to osoba, która pomoże pacjentowi nie tylko się odchudzić, ale pomoże zmodyfikować dotychczasowe nawyki żywieniowe czy sposób przygotowania pożywienia tak, ażeby był on dla chorego właściwy. Polskie stowarzyszenie diabetyków wprowadziło kilka użytecznych zasad, których diabetycy powinni się trzymać.
- Jedz często i regularnie zaleca się od 4 do 5 posiłków dziennie, najlepiej spożywanych o stałych porach.
- Zrezygnuj z „prostych” należy ograniczyć cukier prosty, spożywczy, wszelkiej maści słodycze, miód, słodkie napoje, syropy, dżemy wysokosłodzone. Cukier używany do słodzenia herbaty czy kawy można zastąpić słodzikami.
- Postaw na złożone głównym źródłem energii dla cukrzyków powinny być węglowodany złożone, zawierające dużo błonnika pokarmowego. Zaliczają się do nich przede wszystkim pełnoziarniste produkty zbożowe (np. otręby, razowe pieczywo i makarony, kasze np. gryczaną, niełuskany ryż) oraz warzywa (głównie nasiona roślin strączkowych).
- Kontroluj sposób przygotowania i temperaturę potraw – patrz: indeks glikemiczny.
- Mieszaj na talerzu dieta osób chorych na cukrzycę musi być zróżnicowana, powinna zawierać zarówno węglowodany złożone, błonnik pokarmowy, białka, jak i tłuszcze, ponieważ wtedy wolniej podnosi się po nich stężenie glukozy we krwi, tłuszcze i białko też są bardzo ważne.
- Szczegóły mają znaczenie dla cukrzyków lepszym wyborem jest zupa jarzynowa z kawałkami warzyw niż zupa krem.
Picie alkoholu przez diabetyków nie jest zalecane, ponieważ hamuje on uwalnianie glukozy z wątroby i w związku z tym jego spożycie może sprzyjać rozwojowi niedocukrzenia.
Jeżeli modyfikacja diety i wdrożenie wysiłku fizycznego nie dadzą wystarczających efektów obniżenia glikemii, należy wdrożyć leczenie farmakologiczne. Obecnie mamy bardzo szeroki wachlarz leków doustnych i/lub podskórnych stosowanych jedynie raz na tydzień, które oddalają wprowadzenie do leczenia insuliny. O metodzie i dostosowaniu odpowiedniego leczenia decyduje lekarz wspólne z pacjentem, ponieważ część leków mimo rozpoznania samej choroby jest nierefundowana, a w związku z tym pełnopłatna dla chorego.
Dlaczego nie możemy lekceważyć cukrzycy, a nawet stanu przed cukrzycowego?
- Przewlekłe wysokie stężenie glukozy we krwi wiąże się z uszkodzeniem różnych narządów, zwłaszcza nerwów, oczu, nerek, serca i naczyń krwionośnych. To bardzo poważne i najczęściej nieodwracalne powikłania. Należy o tym pamiętać i działać zawczasu.
Dziękuję za rozmowę.
Dr n. med. Ewa Mazur – specjalista chorób wewnętrznych, specjalista diabetolog.
Czytaj także: Z CYKLU: „Przychodzi baba do…” Ruch pomaga w lepszym słyszeniu. Rozmowa z dr. Krzysztofem Orłowskim