W jaki sposób chronić jaskinie i schroniska skalne okolic Olsztyna? Ekspertyzę w tym zakresie wypracował zespół specjalistów pod kierunkiem Fundacji Przyroda i Człowiek. Chodzi o 23 obiekty krasowe na terenach Wspólnoty Gruntowej wsi Olsztyn.
Związana z Wyżyną Krakowsko-Częstochowską Fundacja Przyroda i Człowiek otrzymała na ten cel dofinansowanie z Wojewódzkiego Funduszu Ochrony Środowiska i Gospodarki Wodnej.
Nad koncepcją pracował zespół projektowy złożony m.in. ze specjalistów z zakresu chiropterologii, geomorfologii, archeologii, paleontologii i GIS.
– Cieszymy się niezmiernie z dofinansowania, gdyż od lat mówiliśmy o konieczności wypracowania rozwiązań, które skutecznie chroniłyby zasoby przyrodnicze oraz historyczne tych obiektów, a jednocześnie racjonalnie je udostępniały turystom – mówił Marceli Ślusarczyk, prezes Fundacji Przyroda i Człowiek
Ekspertyza objęła 23 obiekty krasowe (jaskinie i schroniska skalne) leżące od Gór Towarnych na północy, poprzez Wzgórze Zamkowe z ruinami zamku Olsztyn, aż po wzgórza Lipówki i Biakło na południu. Co ciekawe, wbrew pierwotnym założeniom, lista analizowanych obiektów krasowych nie objęła pobliskiej Jaskini Magazyn, która na początkowym etapie pracy nad ekspertyzą była brana pod uwagę. Szczegółowa weryfikacja przestrzenna oraz analiza stanu własnościowego wykazała jednak, że Jaskinia Magazyn leży poza granicami terenu Wspólnoty Gruntowej wsi Olsztyn.
Opracowanie zostało pozytywnie ocenione przez Regionalną Dyrekcję Ochrony Środowiska w Katowicach – w tym Wojewódzkiego Konserwatora Przyrody i Wojewódzki Urząd Ochrony Zabytków w Katowicach oraz przyjęte przez WFOŚiGW.
Niezwykle cenny teren
Jak napisali autorzy ekspertyzy, :znaczący w skali regionalnej areał gruntów Wspólnoty oraz fakt, iż posiadają one jednego właściciela, daje szansę na wdrożenie kompleksowych rozwiązań, niełatwych do zastosowania w przypadku terenów bardziej zróżnicowanych pod względem własnościowym”.
Obszar objęty ekspertyzą jest niezwykle cenny. Występują tu liczne i cenne siedliska Natura 2000, m.in. „jaskinie nieudostępnione do zwiedzania”, „murawy kserotermiczne”, „wapienne ściany skalne”oraz wiele innych.
Na terenie tym odnotowuje się również obecność licznych cennych gatunków zwierząt, m.in. nietoperzy, w tym też przedstawicieli gatunków wykazanych w „Polskiej czerwonej księdze zwierząt” oraz w załączniku II Dyrektywy Siedliskowej.
Obszar ten jest jednocześnie bardzo bogaty w elementy dziedzictwa kulturowego, włączając aż dwa obiekty zawierające ślady osadnictwa paleolitycznego oraz jedną z największych warowni na obszarze Wyżyny Częstochowskiej – zamek Olsztyn.
Jak podkreślili eksperci, krajobrazowe, przyrodnicze i kulturowe bogactwo tego regionu sprawia, ze jest on poddany bardzo silnej antropopresji, czyli wpływowi człowieka, warunkowanej także położeniem Olsztyna w pobliżu Częstochowy oraz aglomeracji katowickiej.
Eksperci radzą
Autorzy ekspertyzy spróbowali wypracować takie rozwiązania w zakresie ochrony przyrodniczo-kulturowych wartości omawianych jaskiń i schronisk, by były realne i stanowiły podstawę do stworzenia projektu wdrożeniowego. To istotne, z punktu widzenia właściciela, czyli Wspólnoty Gruntowej wsi Olsztyn.
Podczas prac terenowych zespół specjalistów ocenił walory przyrodnicze, geologiczne i geomorfologiczne oraz archeologiczne i paleontologiczne obiektów krasowych objętych ekspertyzą. Eksperci wskazali m.in. jaskinie najbardziej cenne i najbardziej narażone na natężenie ruchu turystycznego. Do nich niewątpliwie należy zaliczyć Góry Towarne, gdzie zlokalizowana jest grupa jaskiń o największej na omawianym obszarze długości korytarzy – Towarna i Cabanowa. Występują tu rzadkie gatunki nietoperzy oraz cenne znaleziska archeologiczne i paleontologiczne.
Eksperci przeanalizowali także zagrożenia i perspektywy ochrony, a następnie wskazali cele i charakter działań ochronnych. Co stwierdzili?
Zasadnicze działania ochronne – zdaniem autorów ekspertyzy – powinny się koncentrować na wprowadzeniu na opisywanym terenie ukierunkowanego ruchu turystycznego i rozłożenia antropopresji. Plan, którego realizacja powinna zostać wsparta finansowaniem zewnętrznym, założył wydzielenie dodatkowych obszarów kumulacji ruchu turystycznego, odciążających tereny i wartości poddane najsilniejszej antropopresji i częściowo także odciążające obszary szczególnie chronione, czyli m.in. rezerwaty Sokole Góry i Zielona Góra.
mat. Fundacji Przyroda i Człowiek