Po pandemicznej przerwie w Częstochowie powracają letnie festiwale. Sezon rozpocznie Frytka Off. Ciesząca się ogromną popularnością impreza, doczekała się jubileuszowej, dziesiątej edycji.
Zacznijmy od frytkowej historii. Nazwa pochodzi od Alei Frytkowej, jak zwykliśmy nazywać ulicę Piłsudskiego. Miano to pochodzi od zlokalizowanych tam licznie budek serwujących ziemniaczany przysmak smażony w głębokim tłuszczu (i choć przez lata oferta nieco się rozrosła, frytki nadal tam panują).
Czerwiec z „Frytką”
Pierwsza edycja imprezy, znanej wówczas jako Częstochowski Festiwal Kultury Alternatywnej „Frytka Off”, zadebiutowała na kulturalnej mapie miasta w czerwcu 2011 r. Wydarzenie było dwudniowe, a jego muzycznymi gwiazdami byli m.in. Lao Che, Tymon and Transistors, Pustki oraz Bajzel. Na ulicy Piłsudskiego stanęła scena główna oraz namiot z muzyką alternatywną i klubową. Sama „Frytkowa” stała się zaś centrum wydarzeń teatralno-muzycznych. Nie brakowało też parady z udziałem czartów i szczudlarzy. Pomysł wypalił i odtąd „Frytka” na dobre wpisała się do czerwcowego kalendarza.
Druga edycja przyniosła choćby rewelacyjne koncerty projektu R.U.T.A. i Brodki, a kolejna przyniosła pewne rewolucja. Z racji remontu „Frytka” przeniosła się chwilowo na Promenadę im. Niemena. Tym razem w programie znalazły się również koncerty zagranicznych wykonawców. W plenerze wystąpili więc Momofoko i The Whip. Rodzimą scenę muzyczną reprezentowali zaś m.in. Kim Nowak i Maria Peszek.
Pożegnanie z „Piłsudskiego„
W 2014 r. impreza powróciła na „Piłsudskiego”. Za sprawą Gin Ga i Heroes&Zeros znów było międzynarodowo, choć serca publiczności skradli przede wszystkim Mela Koteluk i Waglewski Fisz Emade. Edycja 2015 przyniosła występy takich gwiazd jak Fisz Emade Tworzywo, Artur Rojek czy projekt Nowe Sytuacje. Gdy rok później na „Frytkowej” koncertowali m.in. Skubas i Voo Voo, nikt nie przypuszczał, że to ostatnia edycja w tym miejscu.
Frytka Off-Jazd 2017
Budowa centrum przesiadkowego sprawiła, że w 2017 r. impreza odjechała z Alei Frytkowej. Stąd i nazwa Frytka Off-Jazd. Czerwcowy termin podtrzymano, ale nową lokalizacją został Park Lisiniec. Pomysł wydawał się ryzykowny, ale za sprawą takich gwiazd jak Kult czy Organek, frekwencja była murowana. Uliczny klimat przemienił się w ten niemal woodstockowy. I choć dawnej Frytki żal, to zieleń, przestrzeń i woda sprawiły, że park podczas imprezy odwiedzają całe rodziny.
Odjazdowa nazwa podtrzymywana była jeszcze w 2018 i 2019 r., gdy na scenie królowali odpowiednio Nosowska i Pidżama Porno oraz Dezerter i Krzysztof Zalewski. Przygotowania do jubileuszowej, dziesiątej edycji przerwała pandemia koronawirusa.
Po dwóch latach pandemicznej przerwy jubileusz wreszcie dojdzie do skutku. Powrót odbywa się pod szyldem Festiwal Frytka Off, ale to nie ta zmiana jest najbardziej dotkliwa. Nakładające się na siebie kryzysy, odbijają się również na kulturze. Stąd – po raz pierwszy w historii – Frytka będzie jednodniowa. Skondensowany program obejmie wyłącznie sobotę, 25 czerwca. Miejmy nadzieję, że forma ta jest wyłącznie przejściowa i już za rok festiwal wróci do dawnej formuły.
„SC 034 – początki częstochowskiego hip hopu”
Zanim jednak stawimy się licznie w Parku Lisiniec, warto skupić się na dniu poprzedzającym imprezę. O godz. 19 w Muzeum Częstochowskim otwarta zostanie wystawa „SC 034 – początki częstochowskiego hip hopu”. Ekspozycja prezentowana będzie w Pawilonie Wystawowym w Parku im. Staszica i pozostanie tam aż do 4 września. Prezentacja stanowi próbę opowiedzenia o pewnym kulturalnym fenomenie.
– Nasze miasto na przełomie wieków było ważnym ośrodkiem hip hopowym w Polsce. Działo się dużo, grubo i intensywnie. Jest co wspominać: czasy kaset demo, szerokich spodni, pierwszych sreber na murach, zeszytów zapisanych rymami, tanecznych mat z kartonów, bitów zgrywanych na dyskietkach, melanży na Gigancie i placu Biegańskiego, pierwszych kontraktów płytowych, koncertów w Wakansie, Filutku, Iguanie itd. Za ramy czasowe ekspozycji przyjęliśmy lata 1995-2005, ale czasem pozwalamy sobie wyjść poza ten okres. Bo częstochowski hip hop to zjawisko wieloaspektowe, które lubi się wymykać metodologicznemu szkiełku i oku. Dlatego nie oszukujemy się, że nasza ekspozycja wyczerpie temat. Traktujemy ją raczej jako początek dyskusji o lokalnych pionierach hip hopu i ich wkładzie w kulturalny dorobek naszego miasta – czytamy w zapowiedzi.
Wystawie towarzyszy koncert, który odbędzie się w klubie Rura (Al. NMP 38). Wystąpią Hurragun, Mikser, Trip, Kixnare, DJ Pancho i DJ Gram. „Powrót do korzeni” to rapowa podróż w czasie oraz wspomnienie rymów i bitów, które rządziły na częstochowskiej scenie prawie ćwierć wieku temu. Impreza rozpocznie się o godz. 22, a wstęp jest wolny.
Na początek: Dziarma i Zdechły Osa
Dziesiąta edycja „Frytki” wystartuje o godz. 16. Zgodnie z tradycją imprezę zainauguruje występ lokalnego artysty. W poprzednich latach częstochowską scenę reprezentowali m.in. AmperA i Sołtys, teraz pora na rap i Dziarmę. Związana z Częstochową Agata Dziarmagowska określana jest dziś jednym z najważniejszych głosów kobiecego hip hopu. Jej twórczość bywa kontrowersyjna, celnie bowiem komentuje rzeczywistość. Dla wielu ta sceniczna odwaga może być zaskoczeniem. Gdy wokalistka występowała w programach „Mam talent” i „X-Factor”, a potem prezentowała singiel „Mogę wszystko, nic nie muszę”, wydawało się, że jej zrobi karierę na rynku pop. Warto posłuchać efektów tej metamorfozy.
Szufladek unika również artysta, który wystąpi o godz. 17.30. Zdechły Osa nie jest bowiem ani raperem, ani rockmenem, za to odbierany jest jako jeden z ciekawszych przedstawicieli muzycznego podziemia. Jego zeszłoroczny, debiutancki album do stanu wrzenia doprowadził zarówno fanów hip-hopu, jak i miłośników bizarnych nurtów muzyki niezależnej.
Legendarny Tie Break
Tego zespołu w Częstochowie nie trzeba przedstawiać. Tie Break to legenda. To stan ducha i koncerty innego wymiaru. Od początku podążali własną ścieżką, stając się pewnym outsiderem sceny muzycznej, który wpłynął nie tylko na kształt polskiego jazzu, ale wyznaczył drogę kolejnym pokoleniom szeroko rozumianej kultury alternatywnej.
Przez lata ich płyty były praktycznie niedostępne, fani mogli uzupełnić braki dopiero za sprawą boxu wydanego w 2014 r. Pięć lat później ukazał się ostatni album zespołu zatytułowany „The End”. Na scenie muzyczne indywidualności – Marcin Pospieszalski, Mateusz Pospieszalski, Janusz „Yanina” Iwański, Antoni „Ziut” Gralak, Frank Parker Jr.
Koncert rozpocznie się o godz. 19. Każdy, kto choć raz słyszał Tie Break na żywo, wie, że te występy są niczym muzyczne święto. Tej uczty brzmień nie wolno przegapić!
Mery Spolsky i PRO8L3M
Mery Spolsky, która wystąpi o godz. 20.30, była pierwszą frytkową gwiazdą, którą ogłosili organizatorzy. Charyzmatyczna artystka gościła już na częstochowskiej imprezie w 2019 r. Tym samym, w którym światło dzienne ujrzał jej drugi album „Dekalog Spolsky” (ten, na który trafiła m.in. „Bigotka”). Głośno było o Mery już wcześniej, bo wyraźnym echem odbił się wydany przez nią w 2017 r. debiut „Miło Było Pana Poznać”. Krążek został nominowany do nagrody Fryderyk 2018 w kategoriach: Fonograficzny Debiut Roku oraz Album Roku Elektronika.
Po Spolsky powrócą hip hopowe brzmienia. Zapewni je PRO8L3M, czyli projekt, tworzony przez Oskara i Steeza. Od momentu debiutu w 2013 r. każde kolejne wydawnictwo zespołu przynosi platynowe płyty i elektryzuje coraz większe kręgi słuchaczy.
Na finał festiwalu – Brodka
Na finał wystąpi Brodka, czyli kolejna gwiazda, która zdecydowała się na frytkowy powrót. Liderka sceny niezależnej może się pochwalić półką pełną Fryderyków i innych branżowych nagród. Jednak to nie one definiują jej karierę, a charakterystyczny wokal i sceniczna charyzma, która zapewniła jej tytuł jednego z najważniejszych głosów polskiej muzyki XXI w.
Dodatkowo, między koncertami (o godz. 17, 18.30, 20, 21.30 i 23) na małej scenie zabrzmią dj’skie sety, które zapewni Biernaski. After party – już po północy – zapewni występ nietuzinkowego duetu Rat Kru. Na festiwalu nie zabraknie również zlotu foodtrucków. Wstęp na wszystkie wydarzenia jest wolny.
Za organizację festiwalu odpowiadają Urząd Miasta Częstochowy i Ośrodek Promocji Kultury „Gaude Mater”. Szczegóły: www.frytkaoff.czestochowa.pl.
Zuzanna Suliga