Ostańce, pstrągi, zabytki i czysta woda, czyli weekend w Złotym Potoku.
Złoty Potok jest jedną z najczęściej odwiedzanych miejscowości w północnej części Jury Krakowsko-Częstochowskiej. Nic dziwnego, na turystów czekają tam bowiem nie tylko wspaniałe krajobrazy usiane malowniczymi ostańcami, ale także ciekawe zabytki oraz piękne stawy i smaczne pstrągi, z których od lat słynie wieś.
Miejscowość
ta jest odwiedzana chętnie przez mieszkańców całego Śląska. W
weekendy przy zbiorniku Amerykan czy obok tamtejszego pałacu
zobaczyć jednak można również samochody z rejestracjami z całej
Polski.
Złoty Potok jest przepięknie usytuowany na Jurze, w
górnym odcinku doliny Wiercicy, zaledwie dwa km od Janowa, przy
trasie 793.
Dworek Krasińskich
Jednym z najciekawszych zabytków Złotego Potoku jest z pewnością dworek znajdujący się w zespole pałacowo-parkowym przy ul. Tadeusza Kościuszki 11. Ten klasycystyczny dworek z pierwszej połowy XIX wieku związany jest z osobą wieszcza, poety Zygmunta Krasińskiego. Ojciec poety, Wincenty Krasiński zakupił ten obiekt w 1851 roku. Zygmunt przebywał tutaj dwukrotnie. Podczas drugiego ze swych pobytów, w 1857 r., dość dokładnie zwiedził okolicę, co miało pewne konsekwencje nazewnicze. Jak głoszą przekazy, to właśnie Zygmuntowi Krasińskiemu nazwę zawdzięcza między innymi staw znajdujący się przy dworku, który nosi imię jednego z bohaterów jego dramatów – Irydion.
Od imion dzieci poety nazwano z kolei źródełka znajdujące się w Złotym Potoku. Do dzisiaj nazywane są one źródłami Elżbiety i Zygmunta.
Obecnie w dworku Krasińskich mieści się Muzeum Regionalne im. Zygmunta Krasińskiego, które jest dostępne dla zwiedzających.
Pałac Raczyńskich
Pochodzi także z XIX wieku.
Na miejscu obecnego pałacu od XVI w. istniał dwór, prawdopodobnie obronny, zwany Zameczkiem. Na początku XIX w. stary dwór popadł w ruinę i nie nadawał się już do zamieszkania. W połowie XIX w. majątek odkupił i podniósł z upadku generał Wincenty Krasiński. W 1856 r. na jego polecenie zbudowany został pałac w stylu klasycystycznym, a sąsiadujący z nim dworek z 1829 roku przeznaczony został dla jego syna Zygmunta, który mieszkał w nim latem 1857 r. Po jego śmierci majątek odziedziczyła córka poety Maria, żona hrabiego Edwarda Aleksandra Raczyńskiego. Rodzina Raczyńskich na początku XX w. przebudowała pałac, nadając mu dzisiejszy kształt. Po 1945 roku majątek upaństwowiono, a w pałacu przez wiele lat mieściła się szkoła. Obecnie znajduje się on w bardzo złym stanie technicznym i nie można go zwiedzać.
Mało kto wie, iż polski znakomity tenor światowej sławy — Jan Kiepura, swe najmłodsze lata spędził wraz z rodziną właśnie tutaj, w Złotym Potoku na Jurze. Fakt ten upamiętnia obelisk ustawiony w 2002 roku niedaleko Pałacu Raczyńskich, przy bramie do zespołu pałacowo-parkowego.
Jan i jego brat Władysław uczęszczali tu do tak zwanej ochronki, odpowiednika dzisiejszego przedszkola, prowadzonej przez hrabinę Raczyńską. Natomiast ojciec tenora — Franciszek, prowadził tu do 1908 roku piekarnię.
Osiedle Wały
W Rezerwacie Parkowe, naprzeciwko Pstrągarni, przy drodze wznosi się popularna Skała z Krzyżem. To ostaniec, na którym umieszczono żeliwny krzyż upamiętniający powstanie kościuszkowskie. Na skale widnieje też herb rodowy Krasińskich, który kazał wykuć Wincenty Krasiński. Zaraz za Skałą z Krzyżem znajdowało się wieki temu warowne grodzisko wczesnośredniowieczne, funkcjonujące od VIII do XII wieku, dziś ledwie ślady ziemne widać w tym miejscu. Było to „Osiedle Wały” – skalny gród otoczony pierścieniem potrójnych wałów z ziemi, drewna i kamieni.
Rezerwat Parkowe
Złoty Potok to idealne miejsce do wypoczynku dla osób szukających malowniczej przyrody, a także ciszy i spokoju.
Tamtejsza cenna przyroda jest tutaj chroniona prawnie, ale też świetnie przystosowana do turystyki pieszej oraz rowerowej. Rezerwat Parkowe kryje krystalicznie czyste źródła oraz ciekawe ostańce skalne o niesamowitych kształtach i nazwach. To tu znajdziemy na przykład Bramę Twardowskiego.
To duży ciekawy, charakterystyczny i potężny ostaniec skalny z otworem przypominającym bramę. Jak głosi legenda, to właśnie tutaj, na kogucie uciekał przed diabłem słynny krakowski czarodziej, pan Twardowski.
Nie ma
Złotego Potoku bez pstrągów
Ze Złotym Potokiem od lat kojarzy się nie tylko piękna przyroda i ciekawe zabytki, ale także pstrąg tęczowy. Rybę tę do Złotego Potoku z Ameryki sprowadził, jako pierwszy w Europie, w drugiej połowie XIX stulecia ówczesny właściciel majątku, hrabia Edward Raczyński. Zamierzał on wykorzystać krystalicznie czystą wodę ze źródeł Zygmunta i Elżbiety na założenie hodowli ryb.
W dolinie Wiercicy wybudował budynek wylęgarni pstrąga wyposażony w koryta wylęgowe typu kaskadowego, w którym dzisiaj prowadzona jest sprzedaż ryb. W tym czasie było to pierwsze i największe pstrągowe gospodarstwo rybackie w Europie.
Pierwsze pstrągi przypłynęły statkiem z Ameryki w 1881 roku. Jak podają źródła historyczne, ikrę ryb transportowano w wilgotnym mchu obłożonym lodem.
Transport eskortował senator Stanów Zjednoczonych Ameryki, na którego cześć właściciel Złotego Potoku zmienił nazwę jednego ze stawów w dolinie Wiercicy, nadają mu obowiązującą do dzisiaj nazwę „Amerykan”.
Obecnie smacznego, przyrządzanego na wiele sposobów pstrąga można zjeść w Złotym Potoku nie tylko w dawnej pstrągarni Raczyńskich. Rybę tę serwuje także położone niedaleko Amerykana restauracja-hotel „Kmicic”. To właśnie ona była inicjatorka cyklicznej, bardzo popularnej na całej Jurze letniej imprezy plenerowej „Święto Pstrąga w Złotym Potoku”.
Obecnie pstrąga można skosztować latem także w licznych, sezonowych barach, które znajdują się tuż przy zbiorniku Amerykan.
(Tekst IBS, fot. IBS, polskieszlaki.pl)