Podróże po Jurze – Gmina Janów

Janów – gmina wiejska w województwie śląskim, w powiecie częstochowskim. W latach 1975–1998 gmina położona była w województwie częstochowskim. W latach 1696-1870 miejscowość posiadała prawa miejskie.

Świat przyrody

Tereny gminy leżą w granicach Parku Krajobrazowego Orlich Gniazd i Obszaru Natura 2000 – Ostoja Złotopotocka (2748 ha).
Są tutaj cztery rezerwaty przyrody:
Ostrężnik, Parkowe, Kaliszak i Bukowa Kępa. Wzgórza powstałe z utworów górnojurajskich porastają naturalne lasy (sosna, dąb, buk i jodła). Spotykane tu formy krasowe to liczne: ostańce, jaskinie, groty, leje i studnie. Wśród tych pierwszych szczególnie wyróżniają się Brama Twardowskiego – pomnik przyrody i Diabelskie Mosty.
Pięknym zakątkiem jest dolina Wiercicy z jej obszarem źródliskowym. Tworzą go źródła Zygmunta i Elżbiety (Złoty Potok) oraz okresowe Źródło Zdarzeń (Ostrężnik). Wody rzeki zasilają liczne stawy przepływowe, m.in.: Zygmunt, Szmaragdowy, Nocy Letniej, Amerykan oraz Irydion. W Wiercicy
żyją minóg strumieniowy i głowacz białopłetwy, a w jaskiniach odnotowano 15 gatunków nietoperzy. Na zachód od Janowa leży Pustynia Siedlecka (25 ha). Niektóre jej wydmy sięgają 30 m wysokości.
Natomiast na płd. od Siedlca zobaczymy dawny Kamieniołom Warszawski – dobre miejsce do poszukiwań amonitów, gąbek i belemnitów.

Zabytki małe i duże

Najstarsze ślady pobytu ludzi sięgają tutaj paleolitu (m.in. Grota Niedźwiedzia). W VIII w. na terenie obecnego rezerwatu Parkowe powstało słowiańskie Osiedle Wały. Natomiast na pocz. XIV w. na wzgórzu Ostrężnik stanął zamek, po którym dziś zostały niewielkie fragmenty murów.
Przez stulecia dobra złotopotockie należały m.in. do Szreniewitów, Jelitczyków, Potockich i Koniecpolskich. W XIX w. dzięki rodowi Krasińskich, a później Raczyńskich dla okolicy nastały złote czasy.
Ich świadectwem są dworek Krasińskiego z 1829 r. oraz pałac Raczyńskich z lat 1852–1856. W 1881 r. Edward Raczyński założył w Złotym Potoku jedną z pierwszych w Europie hodowlę ryb łososiowatych. W Złotym Potoku zobaczymy dwa obiekty architektury drewnianej – Młyn Kołaczew z 1807 r. oraz budynek dawnego schroniska Polskiego Towarzystwa Tatrzańskiego z 1935 r. Do zabytków sakralnych gminy należą kościoły: św. Jana Chrzciciela (Złoty Potok), św. Bartłomieja (Żuraw) oraz Niepokalanego Poczęcia NMP (Janów). W Janowie zachował się cmentarz żydowski z przełomu XVII i XVIII w. (ok. 20 macew). O latach powstań i wojen przypominają
liczne kapliczki, tablice i pomniki. Oddają one hołd bohaterom powstania styczniowego z 1863 r., kampanii wrześniowej z 1939 r. oraz walk partyzanckich z lat 1939–1945.

Miejscowe atrakcje

• Agroturystyka i noclegi (www.janow.pl): w gminie działa kilkadziesiąt gospodarstw agroturystycznych – najwięcej na Jurze. Do bazy turystycznej należą również: Hotel Kmicic (Złoty Potok), Motel Jurajski Gród (Piasek), Dwór Bystrzanowice (Bystrzanowice-Dwór) oraz schroniska PTSM w Siedlcu i Złotym Potoku,
• Basen, SPA i wypożyczalnia ro
• werów (Hotel Kmicic, Złoty Potok, ul. Wrzoska 35, tel. 34 327 80 64)

• Firma Oaza (Piasek, tel. 34 363 13 65) imprezy plenerowe m.in.: Jurajska Karawana Konna, Zaczarowany Las i Galeria Planet,
• Galeria Po Schodkach (Janów, ul. Częstochowska 1, tel. 34 327 80 48): wystawy okresowe, spotkania poetyckie,
• Jurajski Park Linowy (Złoty Potok, ul. Wrzoska 19, tel. 664 450 692),
• Muzeum Regionalne im. Zygmunta Krasińskiego (Złoty Potok, ul. Kościuszki 11, tel. 34 329 11 62): stała wystawa Pamiątki po Krasińskich i Raczyńskich, wystawy czasowe,
• Pstrągarnia Raczyńskich (Złoty Potok, ul. Kościuszki 100, tel. 34 327 80 76): sprzedaż świeżych oraz wędzonych pstrągów, karpi
• i jesiotrów, smażalnia ryb
• QUEST – Spacer po dnie jurajskiego morza (www.janow.pl): gra
  terenowa, szukanie skarbu
• Stajnia Wiking (Złoty Potok, ul. Kościuszki 8/1, tel.34 327 81 89): przejażdżki konne i kryta ujeżdżalnia
• Wspinaczka skalna (Złoty Potok, Diabelskie Mosty).

Pieszo, rowerem i konno
Szlaki piesze:

• Orlich Gniazd (czerwony), Warowni Jurajskich (niebieski),
  Zamonitu (żółty), Walk 7. Dywizji Piechoty (zielony) i Gór
  Gorzkowskich (czarny)
• Ścieżki przyrodniczo-historyczne: Parkowe, Tropem
  tajemnic, Leśniczówka Dziadówki, Złota kraina pstrąga, Siedlecka, Zjawisk krasowych i Maryjna
• E-Audio–Wycieczki: Historyczna kraina poezji, Złota kraina pstrąga, Przez jurajskie podziemia na pustynię
  
• Szlaki rowerowe:
  -Orlich Gniazd (czerwony), im. Z. Krasińskiego (zielony), Hotelu Kmicic (czarny), im. Kacpra Karlińskiego (niebieski), Ścieżka rowerowa doliny Wiercicy Ku Źródłom i Szlak Atrakcji Turystycznych
• Szlaki rowerowo-samochodowe: Szlak Architektury Drewnianej
  Województwa Śląskiego, Międzynarodowa Trasa Pielgrzymkowa. Szlak Maryjny Częstochowa–Mariazell
• Wędrówki konne: Transjuraski Szlak Konny PTTK, Szlak Konny Stajni Wiking, Szlak Jurajskiej Karawany Konnej i Szlak Kosmiczny.

(Opracowanie tekstów – Jerzy Pleszyniak „Jurajska Kraina”)