Przedstawiciele władz Miasta Częstochowa oraz częstochowskiego oddziału Towarzystwa Społeczno-Kulturalnego Żydów w Polsce uczcili 80. rocznicę utworzenia przez nazistów częstochowskiego getta.
9 kwietnia 2021 roku minęło 80 lat od utworzenia przez nazistów getta żydowskiego w Częstochowie. Z tej okazji przedstawiciele władz miasta oraz częstochowskiego oddziału Towarzystwa Społeczno-Kulturalnego Żydów w Polsce złożyli w tym dniu, o godzinie 17:00 złożyli kwiaty pod tablicą pamiątkową na placu Bohaterów Getta.
9 kwietnia 1941 roku na mocy rozporządzenia wydanego dwa dni wcześniej przez stadthauptmanna Richarda Wendlera we wschodniej części centrum miasta Częstochowy zostało utworzone getto. Teren ten był ograniczony: od północy ulice Kawia, Kiedrzyńska i Jaskrowska, od południa ulice Fabryczna (obecnie Mielczarskiego), Narutowicza (obecnie Krakowska) i Strażacka, od wschodu rzeka Warta, a od zachodu tory kolejowe. W dużej części teren ten pokrywał się z terytorium przedwojennej dzielnicy żydowskiej.
W getcie przebywali Żydzi z Częstochowy i z pobliskich miejscowości tj. Janów, Krzepice, Mstów, Olsztyn, Przyrów. W maju 1942 roku deportacje znacznie się nasiliły i do częstochowskiego getta trafiali także wysiedleńcy z terenów wcielonych do Rzeszy, głównie z Łodzi i Płocka.
Na terenie getta zgromadzono około 40 tys. osób pochodzenia żydowskiego. Przed likwidacją w okresie szczytowym w dzielnicy znajdowało się 48 tys. osób.
Po utworzeniu getta zaczęły się wywózki ludności żydowskiej z Częstochowy, m.in. do budowy fortyfikacji obronnych oraz fabryk amunicji, głównie w budynku przy ul. Krótkiej 16 (pierwotnie fabryka „Metalurgia”).
Akcja likwidacji getta rozpoczęła się 22 września 1942, a zakończyła w nocy z 7 na 8 października. Likwidację prowadzili Niemcy wraz z Ukraińcami i Łotyszami pod dowództwem kapitana Ordnungspolizei Paula Degenhardta. Miejscem koncentracji i selekcji stał się plac Daszyńskiego w Częstochowie. Do obozu zagłady w Treblince trafiło 38 250 żydów, a 2 tys. osób rozstrzelano i pochowano w masowych grobach przy ul. Kawiej.
Obwieszczenie Stadthauptmanna Dr. Franke w Częstochowie z 24 września 1942 Pomnik Ofiar Obozu Zagłady w Treblince. Kamień upamiętniający Żydów z Częstochowy
Około 5-6 tys. pozostałych przy życiu Żydów, w listopadzie 1942 roku zostało osadzonych w utworzonym tzw. „małym getcie”, ograniczonym: od północy ul. Jaskrowską, od południa ul. Mostową, od zachodu chodnikiem ul. Senatorskiej, a od wschodu ul. Nadrzeczną. Jego mieszkańcy byli wykorzystywani do przymusowej pracy w zakładach zbrojeniowych Hasag.
W latach 1942–1943 Niemcy rozstrzelali kolejnych 850 losowo wybranych Żydów. 4 stycznia 1943 urządzono łapankę i dokonano egzekucji 25 osób na Rynku Warszawskim (obecnie plac Bohaterów Getta), a 300 osób wywieziono m.in. do getta w Radomsku, do obozu pracy przymusowej w Bliżynie. Osoby, które naziści uznali za nieprzydatne do pracy (głównie dzieci i starcy) zostały rozstrzelane.
Akcja ostatecznej likwidacji „małego getta” rozpoczęła się 26 czerwca 1943 roku, gdy Niemcy przypuścili decydujący szturm na getto i uderzyli na schrony przy ul. Nadrzecznej. Doszło wtedy do czynnej samoobrony mieszkańców getta, określane także jako powstanie w getcie częstochowskim.
Ulica Kozia (1944), środkowa część „małego getta” Mykwa przy ul. Garibaldiego, zdjęcie współczesne. Część „dużego getta” Pomnik ofiar częstochowskiego getta przy ul. Strażackiej
Niestety opór ze strony Żydowskiej Organizacji Bojowej został zwalczony 30 czerwca 1943 roku. Naziści żywcem spalili wtedy około 500 Żydów w getcie.
Na pamiątkę tamtych wydarzeń na placu Bohaterów Getta wisi tablica, na której widnieje napis:
„Pamięci Żydów Częstochowskich wymordowanych przez oprawców hitlerowskich i bohaterów Żydowskiej Organizacji Bojowej poległych w walce z okupantem niemieckim w latach 1939-1945”.
W uroczystości upamiętniającej 80. rocznicę utworzenia częstochowskiego getta, w asyście Straży Miejskiej Częstochowę reprezentowali zastępca prezydenta Ryszard Stefaniak oraz wiceprzewodnicząca Rady Miasta Jolanta Urbańska.
