1 stycznia 2019 roku weszła w życie ustawa zmieniająca dotychczasowe zasady działania nieodpłatnej pomocy prawnej. Dzięki nowym przepisom, wprowadzonym z inicjatywy Prezydenta RP, z tego rodzaju świadczenia skorzystać może każdy, kto zadeklaruje, że nie jest w stanie ponieść kosztów pomocy odpłatnej. Ale to nie jedyna nowość. Ustawa wprowadza także między innymi możliwość skorzystania z nieodpłatnego poradnictwa obywatelskiego. Kto i w jaki sposób może skorzystać z nowych zasad?
Katalog otwarty na zaufanie
Nowelizacja ustawy, o której mowa, nie tylko zmienia zasady organizowania nieodpłatnej pomocy prawnej, ale właściwie buduje ten system zupełnie od nowa. Przede wszystkim otwiera się, ograniczony dotąd, katalog osób uprawnionych do korzystania z jej benefitów. Nieodpłatna pomoc prawna oraz poradnictwo obywatelskie są dostępne dla każdego, kto złoży oświadczenie, że nie może pozwolić sobie na skorzystanie z pomocy odpłatnej. Warto podkreślić, że do takiej deklaracji nie trzeba dołączać żadnych zaświadczeń urzędowych, ani innych dokumentów. System opiera się na zaufaniu państwa do obywatela.
Dobry plan, czyli poradnictwo obywatelskie
Nowością w ustawie jest również instytucja „poradnictwa obywatelskiego”. Polega ono na udzieleniu wsparcia poprzez przygotowanie planu rozwiązania problemu, z jakim zgłasza się osoba potrzebująca – np. wyjścia z zadłużenia kredytowego. Doradca poinformuje interesanta o przysługujących mu uprawnieniach oraz o spoczywających na nim obowiązkach i udzieli pomocy w samodzielnym rozwiązaniu problemu, w tym w realizacji przygotowanego wspólnie planu. Sprawy, z którymi zgłaszają się obywatele często wymagają współpracy trwającej dłużej niż tylko jedno spotkanie. Niekiedy sama pomoc w postaci wyjaśnienia przepisów i napisania pisma jest niewystarczająca. Konieczne wówczas jest opracowanie całego planu wyjścia z trudnej sytuacji – skomplikowanej nie tylko z powodu problemów prawnych. Nowa ustawa wprowadza taką możliwość.
Pomoc na wyciągnięcie ręki
Udzielanie nieodpłatnej pomocy prawnej lub poradnictwa obywatelskiego odbywa się w punktach wyznaczonych przez powiaty, według kolejności zgłoszeń, po umówieniu terminu wizyty. Istnieje możliwość skorzystania z pomocy poza kolejnością, jeżeli uzasadniają to ważne powody. Bardzo ważnym aspektem nowej ustawy jest nałożenie na starostę obowiązku sporządzania i aktualizowania listy instytucji, które świadczą nieodpłatne poradnictwo rodzinne, psychologiczne, pedagogiczne, z zakresu pomocy społecznej, w sprawie rozwiązywania problemów alkoholowych i innych uzależnień, w sprawie przeciwdziałania przemocy w rodzinie, w ramach interwencji kryzysowej, dla bezrobotnych, dla osób pokrzywdzonych przestępstwem, a także z zakresu praw konsumentów, praw dziecka, praw pacjenta, ubezpieczeń społecznych, prawa pracy, prawa podatkowego, dla osób w sporze z podmiotami rynku finansowego i inne. Aby usługi świadczone w ramach poradnictwa były możliwie najlepiej dostosowane do potrzeb mieszkańców poszczególnych gmin, ustawa daje możliwość zawierania porozumień pomiędzy powiatami i gminami, w których określone mogą być szczegółowe zasady oraz zakres pomocy świadczonej na danym terenie.
Nieodpłatna, ale nie bezpłatna, czyli kto za to zapłaci?
Nieodpłatnej pomocy prawnej udziela osobiście adwokat lub radca prawny, a w szczególnie uzasadnionych przypadkach, z ich upoważnienia, aplikant adwokacki lub aplikant radcowski. Pomoc zostaje udzielona potrzebującemu nieodpłatnie, co nie oznacza, że osoba ją świadcząca nie jest wynagradzana. Usługa świadczona jest przez profesjonalistów na podstawie umowy zawartej
z powiatem. Jest ona finansowana z budżetu państwa z części będącej w dyspozycji wojewodów, poprzez udzielanie dotacji celowej powiatom. Wysokość takiej dotacji, jest ustalana corocznie przez Ministra Sprawiedliwości w porozumieniu z ministrem właściwym do spraw budżetu w trybie
i terminach określonych w przepisach ustawy z dnia 27 sierpnia 2009 r. o finansach publicznych.
Wspólne zaangażowanie
W Polsce wciąż bardzo wielu obywateli nie ma dostępu do podstawowej pomocy, umożliwiającej rozwiązanie pojawiających się w ich życiu problemów prawnych, ponieważ nie stać ich na odpłatną pomoc. Zaangażowanie urzędników, organizacji pozarządowych, adwokatów, radców prawnych
w propagowanie idei i upowszechnianie informacji o możliwości skorzystania z nieodpłatnej pomocy prawnej jest kluczowe dla możliwość wyjścia z trudnej sytuacji. Nierzadko, bowiem, to właśnie brak informacji o możliwościach skorzystania z fachowego wsparcia przyczynia się do podejmowania błędnych decyzji i pogorszenia sytuacji danej osoby. Dlatego prawidłowe działanie systemu pomocy prawnej oraz poradnictwa obywatelskiego zależy przede wszystkim od zaangażowania i dobrej woli włodarzy gmin i powiatów. Bardzo ważne jest informowanie wszystkich mieszkańców o możliwości korzystania z pomocy oferowanej przez państwo.
(inf. prasowa)