Częstochowa. Oto mały przewodnik po skarbach miasta [ZDJĘCIA]

Choć co roku tysiące pielgrzymów przybywa do Częstochowy, by stanąć przed Cudownym Jasnogórskim Obrazem, nie wszyscy wiedzą, że to miasto oferuje znacznie więcej. Podpowiadamy, co zobaczyć i czym się zachwycić. Ten nasz mały przewodnik to oczywiście nie wszystkie propozycje!

Letnią porą Częstochowę odwiedzają tysiące pielgrzymów. Przybywają tu nie tylko z różnych stron kraju ale i świata. Przyciąga ich oczywiście klasztor paulinów. Jednak wizyta w naszym mieście nie powinna ograniczać się wyłącznie do terenów jasnogórskiego sanktuarium. Częstochowa ma bowiem do zaoferowania wiele innych fascynujących miejsc.

Podjasnogórskie parki

Zatrzymajmy się jednak przy podjasnogóskich parkach. Istnieją dwa: imienia Stanisława Staszica oraz 3 Maja.

W pierwszym znajduje się kilka obiektów powstałych przed Wielką Wystawą Przemysłowo-Rolniczą, która odbyła się w Częstochowie w 1909 roku. Wśród nich znajdziemy obserwatorium astronomiczne (przed budynkiem znajduje się zegar słoneczny), pawilon etnograficzny, Zagroda Włościańska oraz Muzeum Higieniczne. Dziś wszystkie (niektóre pod zmienionymi nazwami i pełniąc inne funkcje) stanowią obiekty Muzeum Częstochowskiego. W parku znajduje się też Muzeum Górnictwa Rud Żelaza. Tu mieści się także altana parkowa, w której odbywają się koncerty.

W Parku im. Staszica znajdziemy również pomnik patrona, popiersie Kazimierza Pułaskiego, a także rzeźby balansujące autorstwa Jerzego Kędziory. Z kolei w Parku 3 Maja można zobaczyć pomnik Stanisława Moniuszki.

Parki na dwie części dzieli Aleja Henryka Sienkiewicza. Znajduje się przy niej pomnik ks. Jerzego Popiełuszki oraz pomnik Nieznanego Żołnierza.

Cudowne źródełko

Zostańmy jednak w podjasnogórskich okolicach, z klasztorem sąsiaduje bowiem ulica św. Barbary. Tam znajdują się liczne kramy z dewocjonaliami, oferujące też różne pamiątki związane z Jasną Górą i Częstochową. Tu zlokalizowana jest kaplica z cudownym źródełkiem przy kościele św. Barbary i Andrzeja. Według legendy, to właśnie w tym miejscu husyci porzucili w 1430 roku porwany z sanktuarium obraz Czarnej Madonny. Obmyto go wówczas w tryskającym tu źródełku. Wiara w to, że woda ma cudowną moc, nie ustaje. Nadal chętnie nabierana jest ona przez pątników i zabierana ze sobą (często do butelek w kształcie figury Maryi).

Spacerując, warto też zwrócić uwagę na kamienicę narożną przy ulicy św. Barbary i 7 Kamienic, to tutaj urodziła się Ludmiła Marjańska – ceniona pisarka, poetka i tłumaczka literatury angielskiej.

Rynek Wieluński

Nieopodal sanktuarium zlokalizowana jest ulica Wieluńska i sam Rynek Wieluński. Tu każda kamienica to swoista perełka, choć po latach PRL-owskiego zaniedbania, nie wszystkie odzyskały dawną świetność. To tu odbywały się targi konne, których transakcje fetowane były kiedyś w słynnej gospodzie u Kempy (w tym to lokalu, podczas II wojny światowej, biesiadnicy – Polacy, rozstrzelali niemieckiego funkcjonariusza policji kryminalnej). Oczywiście rozstawiano tu również targ spożywczy. Tradycje gastronomiczne i handlowe przetrwały do dziś. Wzdłuż ulicy Wieluńskiej znajduje się bowiem wiele restauracji oraz sklepów z dewocjonaliami.

Wracając jednak do Rynku Wieluńskiego opiekę nad nim sprawuje św. Jan Nepomucen, a to oczywiście za sprawą figury rodem z XIX w.

Dodajmy też, że u szczytu ul. Wieluńskiej stoi ławeczka upamiętniająca urodzonego w Częstochowie Antoniego Fertnera – gwiazdę przedwojennych filmów (m.in. „Ada! To nie wypada” i „Antek policmajster”). Ustawiono ją tu w 2016 roku.

Dziewczynka z gołębiami

Przenieśmy się teraz w Aleje Najświętszej Maryi Panny, które stanowią wizytówkę miasta. Tam znajdziemy m.in. liczne kawiarnie i restauracje (po zwiedzaniu przyda się przecież też coś dla ciała).

Uwagę zwraca także tzw. Dziewczynka z gołębiami. To niezwykle lubiana fontanna, przy której zarówno mieszkańcy, jak i turyści skrzętnie robią sobie pamiątkowe zdjęcia. Rzeźbę zaprojektowała Ewa Maliszewska, autorka figurek z oscarowego „Piotrusia i wilka”.

Pod numerem 56 znajdziemy Kościół Najświętszego Imienia Maryi. Warto go odwiedzić, bo ma niezwykle interesujące wnętrze. Autorami malowideł z 1908 roku byli Antoni Łazowski i Wiktor Strubiński. Neogotycki budynek kościoła otoczony jest z dwóch stron zabudowaniami należącymi do osławionego piosenką IV LO im. H. Sienkiewicza. Napisał ją jej absolwent – Zygmunt „Muniek” Staszczyk, lider zespołu T. Love. Przed gmachem liceum znajdziemy zaś charakterystyczny pomnik autora „Trylogii”.

Przypomnijmy też, że w Alejach (pod numerem 65) mieści się Miejskie Centrum Informacji Turystycznej, które zaprasza od poniedziałku do soboty od godz. 8 do 16 (tel. 34 368 22 50). To tu można uzyskać wiadomości dotyczące Częstochowy, Jury Krakowsko-Częstochowskiej i województwa śląskiego oraz otrzymać darmowe, tematyczne mapy i foldery. Istnieje także możliwość zakupu pamiątek, map miasta, regionu oraz Polski.

Cztery ławeczki

Będąc w Alejach nie można przeoczyć również charakterystycznych ławeczek, na których zasiadły osobistości związane z Częstochową, takie jak doktor Władysław Biegański, poetka Halina Poświatowska oraz aktorzy: Marek Perepeczko i Piotr Machalica.

Pierwszy z nich ma w Alejach także plac swojego imienia. Stanowi on centralny punkt Częstochowy, a mieści się tam m.in. ratusz, odwach oraz pomnik marszałka Józefa Piłsudskiego. Przy nim znajdziemy też zabytkowy Kościół św. Jakuba. Zaś naprzeciwko imponujący mural „Wieża Babel” wykonany według projektu sławnego częstochowskiego malarza Tomasza Sętowskiego (tu dodajmy, że w okolicach dworca PKP na pl. Rady Europy mieści się inny monumentalny mural Sętowskiego – „Strażnik Czasu”). Władysław Biegański jest również patronem Biblioteki Publicznej, której główny gmach mieści się przy Al. NMP 22 (obecnie przechodzi on remont).

Z kolei Halina Poświatowska ma w swoim rodzinnym mieście przede wszystkim muzeum, nazwane Domem Poezji. Obiekt mieści się przy ul. Jasnogórskiej 23, gdzie przed laty poetka mieszkała wraz z rodziną. W 2007 roku, po kapitalnym remoncie, został on przekazany Muzeum Częstochowskiemu. Niewątpliwą atrakcją jest to, że zwiedzających oprowadza po ekspozycji brat autorki – Zbigniew Myga.

Natomiast zarówno Perepeczko, jak i Machalica związani byli z Teatrem im. A. Mickiewicza. Pierwszy z nich ma w mieście także swoją ulicę i mural (którego autorem jest Michał Błach), a w samym teatrze jego imieniem nazwano foyer. Pamięć Piotra Machalicy podtrzymuje zaś organizowany od 2022 roku festiwal jego imienia (w tym roku odbyła się jego czwarta edycja, a jej gwiazdami byli m.in. Krystyna Janda i Magda Umer).

Pani Kowalska

Wróćmy na pl. Biegańskiego (zwany przez mieszkańców „Bieganem”). Jeśli miniemy go, kierując się ulicami Śląską bądź Nowowiejskiego trafimy na Skwer im. Solidarności. Założono go na wzór ogrodów jordanowskich w latach 1950-1955. W centrum znajduje się fontanna oraz plac zabaw. Na krańcach na osi północ-południe zlokalizowano dwie płyty – jedną upamiętniającą udział częstochowian w powstaniach śląskich, drugą mord na członkach PPR podczas II wojny światowej przez hitlerowców.

Największą ozdobą skweru jest zdecydowanie Pani Kowalska. Siedząca postać, której ciało pokryte jest mozaiką, to rzeźba autorstwa Włodzimierza Ściegiennego. Mieszkańcy nazwali ją Panią Kowalską od nazwiska ówczesnego prezydenta Tadeusza Kowalskiego, który zlecił wykonanie dzieła. Są i tacy, którzy w rzeźbie doszukują się podobieństwa do pochodzącej z Częstochowy aktorki Kaliny Jędrusik.

Jednak nie tylko Pani Kowalska przyciąga przechodniów. Ci najmłodsi chętnie bawią się na placu zabaw, ci starsi szukają ochłody wśród takich drzew jak dęby, klony, lipy czy głogi. Ich oczy cieszą też krzewy ozdobne i rabaty bylinowe.

Jeśli jednak przejdziemy skwer i skierujemy się nieco dalej, trafimy na Plac Pamięci Narodowej. W jego centrum zlokalizowany jest okazały Pomnik Poległym w Obronie Ojczyzny 1939-1945. Przedstawia on postać rannego żołnierza, którego podtrzymuje współtowarzysz. To tu bardzo często odbywają się uroczystości miejskie o charakterze patriotycznym.

Na Starym Rynku

Wracając do Alei, jeśli począwszy od jasnogórskiego szczytu przejdziemy je całe, natrafimy na Kościół św. Zygmunta (wzniesiony w XV w.). Nieco wcześniej, na placu Daszyńskiego, stoi pomnik Jana Pawła II – Papieża Pielgrzyma. Odsłonięto go w 2008 roku. Jego twórcą jest znany rzeźbiarz prof. Jan Kucz, a współautorem – jego były student Radosław Kostyra. Zamysł artystyczny był ponoć następujący – autorom przyświecała myśl, aby cały plac, wraz z monumentalnym, kamiennym krzyżem i figurą Papieża był pomnikiem.

Za kościołem znajdziemy zaś Stary Rynek, który w ostatnim czasie przeszedł rewitalizację. Dziś mieści się tu szklany pawilon – siedziba muzeum i Kawiarni Alternatywa 21 Olbrzymią atrakcją rynku są również balansujące rzeźby wspomnianego już Jerzego Kędziory oraz fontanna.

Na Starym Rynku znajdują się także lokale gastronomiczne oferujące dania różnorodnych kuchni.

Neogotycka świątynia

Będąc na Starym Mieście warto zawędrować w okolice ul. Katedralnej i Krakowskiej. Tam mieści się Bazylika Archikatedralna Świętej Rodziny. Neogotycką, trójnawową świątynię wybudowano na terenie dawnego cmentarza z lat 1825–1898. Wzniesiona w latach 1901–1927 według projektu Konstantego Wojciechowskiego. W 1925 roku świątynia stała się katedrą diecezji częstochowskiej, a od 1992 roku jest archikatedrą i kościołem metropolitalnym częstochowskiej prowincji kościelnej. Fasada bazyliki zwrócona jest w stronę północną, zaś przed nią znajduje się Plac Jana Pawła II (wcześniej Plac Katedralny).

W latach 50. XX w. powstał monumentalny ołtarz główny z tryptykiem Świętej Rodziny, wykonany z drzewa lipowego według projektu Zygmunta Gawlika. W transepcie urządzono ołtarze: Najświętszego Sakramentu z nastawą ze srebra (obecnie Chrystusa Króla) i Matki Bożej Częstochowskiej. Postawiono balustradę ze szlachetnego marmuru szwedzkiego, założono witraże w rozecie nad organami (projektu Adama Bunscha).

Od 1958 roku tworzono małokwaterowe witraże w nawach bocznych według projektu Tadeusza Wojciechowskiego (są wzorowane na witrażach średniowiecza). Ich tematem są sakramenty święte. W tym samym czasie urządzono kaplicę Chrztu Pańskiego (obecnie Miłosierdzia Bożego).

Na ołtarzu głównym zostało ustawione spiżowe tabernakulum z podobizną Chrystusa w Majestacie, utrzymane w duchu stylu romańskiego. Kropielnice projektu Stanisława Pospieszalskiego wykonano z granitu pochodzącego z cokołu pomnika cara Aleksandra II, który został zburzony w 1917 roku. W 1960 roku urządzono podziemną kryptę z katakumbami (nekropolia częstochowskich biskupów). Za kamiennym ołtarzem znajduje się mozaika z podobizną Matki Boskiej, projektu Zofii Baudouin de Courtenay, wykonana w Watykanie.

To oczywiście nie wszystkie punkty miasta, na które warto zwrócić uwagę. Turystów zachwyci z pewnością np. pl. Armstronga z balansującą rzeźbą „Wielkiego Satchmo”, rzeźba Matki z Dzieckiem autorstwa Władysława Łydżby znajdująca się na skwerku przy Promenadzie im. Niemena, czy rzeźby smoków Stanisława Łyszczarza „grasujące” na Północy.

red., fot. A. i M. Kostyra

Czytaj także: Jasna Góra. Pomnik historii, który przyciąga nie tylko pielgrzymów [ZDJĘCIA]