Niepełnosprawność wcale nie wyklucza z rynku pracy. Wręcz przeciwnie, często jest przepustką do określonych stanowisk na korzystnych warunkach zatrudnienia.
Definicyjne ujęcie niepełnosprawności oznacza trwałe lub okresowe naruszenie sprawności organizmu, które może przybierać różne formy i stopnie nasilenia – od poważnych ograniczeń funkcji życiowych po mniejsze dysfunkcje. Orzeczenie o niepełnosprawności to formalny dokument potwierdzający stan ogólnej zdolności do wykonywania poszczególnych czynności. Jest podstawowym wyznacznikiem kwalifikowania osób z niepełnosprawnością do określonych praw i obowiązków życia społecznego, nadaje ulgi oraz przywileje.
Z jednej strony orzecznictwo o niepełnosprawności niesie korzyści na przedsiębiorców, którzy osoby z orzeczeniem zatrudnią z drugiej jest formą walki z alienacją osób niepełnosprawnych. Zatrudnienie osób niepełnosprawnych dla wielu firm staje się priorytetem, głównie za sprawą społecznej odpowiedzialności biznesu. Zwraca się uwagę na potrzebę inwestowania w pracowników niepełnosprawnych, którzy w optymalnych warunkach mają szansę na pełne wykorzystanie swojego potencjału. Warto więc poznać zasady na jakich funkcjonują osoby z orzeczeniem o niepełnosprawności, zwłaszcza w kontekście zatrudnienia.
Orzeczenie o niepełnosprawności
O orzeczenie może ubiegać się każda osoba, która ukończyła 16. rok życia. Ogół zdiagnozowanych niepełnosprawności i ułomności jest na tyle zróżnicowany, że wskazuje się także stopnie niepełnosprawności. Każdy z nich określa inny poziom ograniczeń w pełnieniu ról społecznych, w tym zawodowych, i jest głównym wyznacznikiem oceny możliwości jednostki.
Obecnie wyróżnia się trzy podstawowe stopnie niepełnosprawności. W związku z tym proces orzekania przedstawia się następująco:
– Orzeczenie o niepełnosprawności w stopniu znacznym – dotyczy osoby niepełnosprawnej, która nie jest zdolna do samodzielnej egzystencji i pozostaje całkowicie zależna od opieki innych powyżej 12 miesięcy.
– Orzeczenie o niepełnosprawności w stopniu umiarkowanym – przysługuje osobie potrzebującej czasowej lub częściowej pomocy innych powyżej 12 miesięcy.
– Orzeczenie o niepełnosprawności w stopniu lekkim – obejmuje osobę mająca problemy w codziennych czynnościach i potrzebującą specjalistycznych urządzeń do kompensaty własnych ograniczeń.
Stopień niepełnosprawności orzeka się na czas określony lub na stałe. Podstawą jest ocena możliwości zmiany stanu zdrowia, czyli ewentualność nastąpienia poprawy bądź pogorszenia zdolności osoby niepełnosprawnej do wykonywania danych funkcji. Przypisane osoby niepełnosprawnej do jednej z trzech grup zależy od wnikliwego studium konkretnego przypadku niepełnosprawności i stanowi wynik indywidualnego postępowania orzekającego.
Orzeczenie o stopniu niepełnosprawności a praca
Status osoby niepełnosprawnej nie wyklucza podjęcia pracy zarobkowej. Coraz częściej firmy decydują się na zatrudnienie takich osób i to na różnych stanowiskach – od niższych szczebli, po kadrę kierowniczą i zarządzającą. W Polsce głównym aktem prawnym regulującym funkcjonowanie osób z orzeczeniem o niepełnosprawności jest Ustawa o rehabilitacji zawodowej i społecznej.
Jako, że zatrudniona osoba niepełnosprawna traktowana jest jako pełnoprawny pracownik, jego stosunek pracy, tak jak w przypadku osób zdrowych, podlega zapisom Kodeksu pracy. Przewiduje on konkretne procedury skierowane dla pracowników niepełnosprawnych, takie jak prawo do dodatkowego urlopu wypoczynkowego, możliwość przerw rehabilitacyjnych czy zmniejszony wymiar czasu pracy ze standardowych 40 godzin tygodniowo do 35 godzin. Oprócz tego osoba niepełnosprawna nie może wykonywać pracy w godzinach nadliczbowych oraz w porze nocnej.
Zatrudnienie osoby niepełnosprawnej może oznaczać dla pracodawcy korzyści natury instytucjonalnej. Przykładowo, Państwowy Fundusz Rehabilitacji Osób Niepełnosprawnych oferuje przedsiębiorcom dofinansowania do wynagrodzeń dla pracowników z orzeczeniem. Dodatkowe profity stanowią zachętę dla przedsiębiorców i tym samym wpływają na organizację życia zawodowego z uwzględnieniem potrzeb osób niepełnosprawnych.
Coraz częściej sfera aktywizacji zawodowej dotyczy właśnie przystosowania rynku pracy do przyjęcia osób o danym stopniu niepełnosprawności w ogólne struktury pracownicze. Jest to ogół projektów finansowanych z ramienia polityki społecznej państwa, realizowanych przez placówki takie jak urzędy miast i gmin, urzędy pracy czy ośrodki zarządzania zasobami ludzkimi i kapitałem ludzkim. Obecnie tworzenie nowych miejsc pracy dla osób niepełnosprawnych oraz dostosowanie do nich stanowisk już istniejących stanowi efekt współpracy przedsiębiorców i urzędów dla obopólnej korzyści i szeroko pojmowanego rozwoju społeczno-gospodarczego.
Jeszcze kilka lat temu zatrudnienie osób z orzeczeniem niepełnosprawności było jednym z kluczowych problemów na rynku pracy. Obecnie firmy coraz chętniej podejmują takie działania i nawet osoby ze znacznym stopniem niepełnosprawności mogą odnaleźć swoje miejsce w strukturach zatrudnienia. To dobry znak, który wskazuje, że coraz sprawniej w tej kwestii Polska zbliża się do Zachodu.
(red)