W czwartek, 6 marca w multimedialnej Kaplicy Sykstyńskiej przy ul. Oleńki w Częstochowie ogłoszono odnalezienie szkicu „Sądu Ostatecznego”. Jego autorem – według zebranych dowodów – jest sam Michał Anioł.
Dzieło, na podstawie którego wiele lat później mistrz stworzył słynny fresk, zostało przypisane po pięciu latach analiz i badań ekspertów z różnych dziedzin nauki. Atmosferę podgrzewa fakt, że szkic jest w posiadaniu polskiego kolekcjonera, który zakupił go na aukcji w Szwajcarii jako rysunek bez przypisanego autorstwa.
Spotkanie dotyczące sensacyjnego odkrycia w Częstochowie zorganizował Dom Emisyjny Manuscriptum we współpracy z Gdańskim Kantorem Sztuki. Wydarzenie komentował prof. Jerzy Miziołek – wybitny europejski znawca twórczości Michała Anioła. Prezentowano również dowody na autentyczność odkrycia. Na koniec odsłonięto kopię szkicu.
Premierę zorganizowano w multimedialnej Kaplicy Sykstyńskiej przy ul. Oleńki w Częstochowie. Niezwykłą wystawę otwarto 10 lutego, a pisaliśmy o tym m.in. TUTAJ.
„Sąd Ostateczny” to jeden z najbardziej fascynujących i kontrowersyjnych przykładów twórczości Michała Anioła. Na temat tego, czy fresk powstał na podstawie szkicu, czy “od ręki”, od lat spierają się różni badacze historii sztuki. Źródła, takie jak np. „Żywoty najsławniejszych malarzy, rzeźbiarzy i architektów” Giorgia Vasariego, wspominają o wczesnych szkicach Michała Anioła do fresku „Sąd Ostateczny”, ale żadne nie wskazywało, gdzie go szukać. Nie podawano też informacji, czy dzieło przetrwało do współczesnych czasów.
W 2019 roku – na zlecenie polskiego kolekcjonera sztuki – szkic do fresku z Kaplicy Sykstyńskiej został nabyty na aukcji w Domu Aukcyjnym Koller w Szwajcarii. Wykonany na pergaminie cienkim piórkiem, brązowym tuszem. Rozważając wówczas autorstwo tego szkicu wskazywano na Giulio Clovio (1498–1578), jednego z najbliższych współpracowników Michała Anioła (1475–1564). Nabywca zasięgnął w tej sprawie opinię w Gdańskim Kantorze Sztuki, galerii o przeszło 44-letniej ugruntowanej tradycji i dużej renomie. Potem postanowił poddać szkic interdyscyplinarnym badaniom naukowym.
Analizy ikonograficzne, historyczne i stylistyczne nad szkicem podjął się polski badacz prof. Juliusz A. Chrościcki z Uniwersytetu Warszawskiego, z udziałem dr Katarzyny Krzyżagórskiej-Pisarek z Londynu. Badań konserwatorsko–technologicznych, analizy spektroskopowej, mikroskopowej podjęli się eksperci innych renomowanych instytucji; prof. Tomasz Kozielec, kierownik Katedry Konserwacji Papieru i Skóry na Wydziale Sztuk Pięknych Uniwersytetu Mikołaja Kopernika w Toruniu; prof. Tomasz Łojewski z Wydziału Inżynierii Materiałowej i Ceramiki AGH w Krakowie.
W toku badań uwzględniono liczne aspekty, zwracając uwagę na m.in. technikę wykonania rysunku, charakterystyczną dla warsztatu Michała Anioła, oraz unikalne cechy kompozycyjne szkicu odróżniające go od znanych kopii i naśladownictw. Uwzględniono też to, że pergamin jako podłoże szkicu, w tamtych czasach rzadko używane przez artystów, co podkreśla prestiżowy charakter artefaktu i tłumaczy potencjalny związek z papieskim zleceniem. Nie bez znaczenia był też żelazowo-galusowy atrament, typowy dla szkiców czasów Michała Anioła. Podkreślano także precyzyjne odwzorowanie anatomicznych detali postaci, charakteryzujące rękę Buonarottiego.
Również badania nad wpływem szkicu na inne dzieła epoki – w tym ryciny Monogramisty CBS i Martina Roty – potwierdziły, że kompozycja szkicu była znana i doceniana w kręgach artystycznych tamtych czasów.
Opracowane ekspertyzy przynoszą rewelacyjną tezę naukową i sensacyjną wiadomość, że dzieło jest wczesnym szkicem koncepcji fresku w Kaplicy Sykstyńskiej, a jego autorstwo przypisywane jest Mistrzowi Michelangelo di Lodovico Buonarrotiemu Simoni (bo tak naprawdę nazywał się Michał Anioł).
O samej wystawie immersyjnej „Kaplica Sykstyńska Dziedzictwo” można przeczytać więcej na www.kaplica.art.
mat. UM Częstochowy, red.