To naprawdę godny jubileusz! Muzeum Częstochowskie świętuje 120-lecie. Z tej okazji w miejskim ratuszu zorganizowano specjalne spotkanie. Przy tej okazji instytucja odznaczona została srebrnym medalem „Gloria Artis”. Z kolei w Pawilonie Wystawowym w Parku Staszica otwarto jubileuszową ekspozycję „W zdrowym ciele… czas na kulturę”.
Muzeum Częstochowskie powstało w 1905 r jako Muzeum Higieniczne. W 1925 r. zmieniło nazwę z Higienicznego na Miejskie Muzeum Krajoznawcze i Higieniczne (w skrócie Muzeum Miejskie). W tym czasie przeszło spod zarządu Warszawskiego Towarzystwa Higienicznego w posiadanie miasta. Później prowadziło je Towarzystwo Kultury Regionalnej, a w czasie wojny służyło niemieckim okupantom głównie jako magazyn. Po wojnie było placówką państwową szczebla miejskiego lub regionalnego (po utworzeniu województwa częstochowskiego).
W 1993 r. zostało ostatecznie przejęte jako instytucja kultury przez odrodzony samorząd w ramach tzw. programu pilotażowego, a od 1995 r. nosi nazwę Muzeum Częstochowskiego.
Najbardziej reprezentacyjnym obiektem instytucji jest dawny Ratusz przy placu Biegańskiego, w którym wystawy są eksponowane od 1967 r.. W latach 2004–2006 budynek ten został poddany gruntownemu remontowi, w wyniku którego przystosowano go dla potrzeb osób z niepełnosprawnościami i wyposażono w windę. Zmodernizowano także wieżę, tworząc przeszkloną część widokową, z której można oglądać panoramę miasta. W Ratuszu od 2006 r. prezentowana jest stała wystawa historyczna poświęcona dziejom Miasta Częstochowy (z okazji 120-lecia Muzeum została ona zmieniona i zaaranżowana na nowo) oraz ekspozycje zmienne.
Nieopodal znajduje się Galeria Dobrej Sztuki (Al. NMP 47), w której mieści się stała wystawa „Sztuka Polska XIX i XX wieku”. Obejmuje ona prace tak znamienitych twórców jak Jacek Malczewski, Józef Mehoffer, Stanisław Wyspiański czy Julian Fałat.
Obecne muzealne pawilony znajdujące się w Parku Staszica, wybudowano w 1909 r. w ramach Wystawy Przemysłu i Rolnictwa. Kapitalny remont Pawilonu Wystawowego – piętrowego gmachu z dwiema salami i półpiętrem przeznaczonymi na czasowe ekspozycje muzealne – przeprowadzono w 1996–2000. Zachowano jego pierwotną eklektyczną formę.
W jego pobliżu ma swoją siedzibę Muzeum Górnictwa Rud Żelaza, znajdujące się od 2009 r. na Szlaku Zabytków Techniki Województwa Śląskiego. Charakter wyłącznie edukacyjny ma Multicentrum „Zodiak”. Budynek, w którym odbywają się zajęcia, powstał w 1909 r. na zlecenie Towarzystwa Akcyjnego Zawiercie, a w okresie międzywojennym został zaadaptowany na obserwatorium astronomiczne. Po gruntownym remoncie, w 2010 r. urządzono w nim interaktywny świat zabawy i nauki.
Unikatowym na mapie Polski jest kolejny obiekt Muzeum Częstochowskiego Rezerwat Archeologiczny w dzielnicy Raków z zachowanym in situ cmentarzyskiem z czasów kultury łużyckiej.
Z kolei przy ul. Jasnogórskiej 23 mieści się inny muzealny obiekt: Dom Poezji – Muzeum Haliny Poświatowskiej. W odnowionym budynku zamieszkiwała po wojnie poetka wraz z rodziną. Natomiast wystawa stała „Żydzi Częstochowianie” prezentowana jest w zabytkowej odrestaurowanej kamienicy przy ul. Katedralnej 8. Nowoczesna ekspozycja powstała w 2016 r. z inicjatywy Honorowego Obywatela Częstochowy, niedawno zmarłego Zygmunta Rolata. Znajdują się na niej zdjęcia, dokumenty, pamiątki z całego świata, związane z historią częstochowskich Żydów. Ekspozycja ukazuje wielokulturową Częstochowę w kontekście żydowskich tradycji, przybliża wkład Żydów w rozwój społeczny, ekonomiczny i kulturalny miasta. Współorganizatorami prezentacji – oprócz miasta – są Światowy Związek Żydów Częstochowian i Ich Potomków, Archiwum Państwowe w Częstochowie i Uniwersytet Jana Długosza.
Od 2021 r. Muzeum ma kolejny obiekt w postaci powstałego na Starym Rynku pawilonu, w którym prezentowana jest wystawa stała pt. „Historia Częstochowy – miasta nad Wartą”, stworzona w ramach projektu „Przebudowa i rozbudowa budynku Ratusza Starej Częstochowy”, a zatem eksponująca także jego zachowane pozostałości.
Jubileuszowe spotkanie
Spotkanie z okazji 120-lecia odbyło się 18 czerwca w Ratuszu Miejskim. Historię Muzeum przybliżyła wówczas jego dyrektorka Katarzyna Ozimek, która chwilę później odebrała Srebrny Medal „Zasłużony Kulturze – Gloria Artis”. Odznaczenie nadawane jest instytucjom lub osobom szczególnie wyróżniającym się w dziedzinie twórczości artystycznej, działalności kulturalnej lub ochronie kultury i dziedzictwa narodowego przez Ministra Kultury i Dziedzictwa Narodowego. Medal – wraz z gratulacjami i wyrazami uznania dla pracy częstochowskich muzealników – przekazał obecny na uroczystości Wicewojewoda Śląski Adam Zaczkowski.
– 120-letnia historia Muzeum Częstochowskiego to czas niewątpliwego rozwoju muzealnictwa i wystawiennictwa. To także wielki krok w rozwoju Polski – mówił w czasie jubileuszu zastępca prezydenta Częstochowy Ryszard Stefaniak. – W tym czasie – z wymazanego przez zaborców z map świata kraju staliśmy się członkiem Unii Europejskiej. Naprawdę wiele się zmieniło. Patrząc z takiej perspektywy, powołanie do życia częstochowskiego Muzeum było nie tylko wyrazem chęci sprostania – na odpowiednim, naukowym poziomie – potrzebom dynamicznie rozwijających się zainteresowań najdawniejszą przeszłością regionu, lecz także manifestacją patriotycznej postawy mieszkańców.
Gratulacje i życzenia przekazali również m.in. reprezentanci władz marszałkowskich i Sejmiku Województwa Śląskiego, Powiatu Częstochowskiego, a także dyrektorzy państwowych, regionalnych oraz miejskich instytucji kultury. Obecni byli oczywiście przedstawiciele Rady Miasta Częstochowy, wcześniejsi dyrektorzy Muzeum – Iwona Młodkowska-Przepiórowska i Janusz Jadczyk, a także ludzie ze świata częstochowskiej kultury, nauki i sztuki.
Elementem jubileuszowych obchodów było otwarcie wystawy „W zdrowym ciele… czas na kulturę. Muzeum Higieniczne 1905 – Muzeum Częstochowskie 2025”, którą można oglądać w Pawilonie Wystawowym w Parku Staszica. Ekspozycja jest podzielona na dwie części. Pierwsza to historia placówki oraz jej rozwój po czasy współczesne, z przedstawieniem genezy powstania Muzeum Częstochowskiego, przybliżeniem sylwetek zasłużonych dlań osób, pokazaniem, jak się przekształcało i jak wygląda w dniu dzisiejszym. W drugiej Muzeum prezentuje, jak ważne dla szeroko pojętej higieny były pojęcia: „postęp”, „udoskonalenie”, „edukacja”. Podkreśla, że dbający o swe ciało człowiek dba tym samym o własny umysł oraz kulturalny rozwój.
Na ekspozycji można zobaczyć kolekcję zabytkowych przedmiotów służących do leczenia, prania oraz utrzymania higieny osobistej. Najstarsze z datowane są na XIX w. Eksponaty pochodzą od instytucji muzealnych, z Archiwum Państwowego w Częstochowie, Polskiego Towarzystwa Higienicznego w Warszawie, Muzeum Stomatologii stworzonego w Częstochowie przez Piotra Kuźnika (w gablotach prezentowane są m.in. pojemniki porcelanowe na szczoteczki do zębów czy mydełka do zębów) oraz od kolekcjonerów prywatnych.
Jubileuszowa wystawa dostępna jest dla zwiedzających do 31 sierpnia.
red., mat. UM Częstochowy, fot. Ł. Kolewiński i Ł. Stacherczak